بررسی نگرش نسبت به کارکردهای اجتماعی مهریه در شهر یزد

با وجود تغییرات چشمگیر و گسترده‏ در عقاید، ازرش‏ها و باورهای مرتبط با ازدواج و خانواده در ایران، پژوهش‏های محدودی به تحلیل تفاوت‏ها، روندها، دلایل و پیامدهای این تغییرات نگرشی پرداخته‏اند. پژوهش حاضر، با تمرکز بر یکی از مولفه‏های بومی و سنت‏های اسلامی- ایرانی تشکیل خانواده، یعنی مهریه‏های ازدواج، به مطالعه نگرش‏های شهروندان شهر یزد نسبت به کارکردهای اجتماعی مهریه پرداخته است. برای این منظور، با استفاده از داده‏های حاصل از پرسشنامه ی محقق ساخته در بین نمونه 612 نفری از شهروندان شهر یزد، اطلاعات لازم جمع آوری گردید. نمونه مورد مطالعه به روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم انتخاب شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، تفاوت نگرشی نسبت به مهریه و کارکردهای اجتماعی آن برحسب عواملی چون: جنسیت، طبقه اجتماعی، کاربرد رسانه‏ها، دینداری، نگرش به مهریه مطلوب، وضع تأهل، محل تولد، سطوح تحصیلی و گروه‏های سنی مورد بررسی قرار گرفت و داده های تحقیق با استفاده از آزمون های آماری دومتغیره (نظیر آزمون t، تحلیل واریانس و ...) و چندمتغیره مورد تحلیل و پردازش آماری قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان داد که بین نگرش مردان و زنان نسبت به کارکردهای حفظ ثبات در خانواده، محبت و آرامش و ارزش نمادین، تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین میان نگرش افراد در مقاطع مختلف تحیصلی و نگرش شان نسبت به کارکردهای مقایسه اجتماعی، ارزش نمادین و کارکرد تقابلی تفاوت معنی داری وجود دارد. افراد برخاسته از طبقات اجتماعی پایین و سپس طبقات متوسط نگرش موافق‏تری نسبت به کارکرد مهریه در حفظ ثبات خانواده دارند. این رابطه معکوس بین طبقه اجتماعی و نگرش در کارکردهای منزلت اجتماعی، مقایسه اجتماعی، و کارکرد تقابلی نیز مشاهده می‏شود. متغیر دینداری ارتباط معکوسی با شاخص نگرش نسبت به کارکرد مهریه در حفظ ثبات خانواده دارد. همچنان با مشاهده میانگین متغیر دینداری در کارکرد های منزلت اجتماعی، مقایسه اجتماعی، کارکرد تقابلی به این نتیجه می‏توان رسید که افرادی دیندارترند نسبت به این کارکردها که ملزم بالا بودن مهریه است دیدگاه منفی تری داشته و در مقابل نسبت به این مسئله که مهریه دارای ارزشی نمادین است دیدگاه مثبت تری دارند. تفاوت نگرشی موجود در بین گروههای سنی درکارکردهای مقایسه اجتماعی، محبت و آرامش، و منزلت اجتماعی معنی دار است متغیر میزان استفاده از رسانه ها رابطه معناداری با نگرش نسبت کارکردهای ارزش نمادین، مقایسه اجتماعی، حفظ ثبات خانواده و منزلت اجتماعی دارد.علاوه براین تفاوت‏های نگرشی برحسب متغیر کاربرد رسانه‏ها، نشان‏دهنده رابطه مستقیم آن با شاخص نگرش نسبت به کارکردهای مقایسه اجتماعی، حفظ ثبات خانواده و منزلت اجتماعی مهریه است. اما رابطه این متغیر با کارکرد ارزش نمادین معکوس است.برای بررسی رابطه نگرش نسبت به مهریه مطلوب و کارکردهای اجتماعی مهریه، مشاهده می شود که تفاوت‏های برحسب متغیر نگرش مهریه مطلوب حکایت کننده رابطه مستقیم و معنی دار آن با شاخص نگرش نسبت به کارکرد مهریه در حفظ ثبات خانواده، افزایش محبت و آرامش، ایجاد منزلت اجتماعی، داشتن بیمه اجتماعی پس از طلاق، افزایش مقایسه اجتماعی و کارکرد تقابلی است. بر این اساس فرضیه ما تایید می شود.متولدین شهری، در مقایسه با متولدین روستا نظر موافق‏تری نسبت به کارکرد مهریه در استحکام پیوند ازدواج دارند. همچنین متولدین شهری نگرش مثبت تری نسبت به کارکرد مهریه در افزایش منزلت اجتماعی افراد نشان می‏دهند. تحلیل دو متغیره نشان می‏دهد که به جز در نگرش نسبت به کارکرد بیمه اجتماعی مهریه، هیچ ارتباط معنی داری میان کارکردهای مختلف مهریه با وضعیت تاهل پاسخگویان وجود ندارد. یافته های حاصل از تحلیل چند متغیره بیانگر آن است که متغیرهای نگرش به مقدار مهریه مطلوب و میزان دینداری، به ترتیب قوی‏ترین تأثیر معنادار را بر نگرش‏ها نسبت به کارکرد مهریه در حفظ ثبات خانواده دارند.همچنین متغیرهای جنسیت، نگرش به مقدار مهریه مطلوب و گروه سنی بیشترین ضریب تاثیر را بر نگرش کارکرد محبت و آرامش برجای می‏گذارد. از سوی دیگر گروه سنی، میزان دینداری، کاربرد رسانه، محل تولد و طبقه اجتماعی به ترتیب ضرایب تاثیر عمده تر را بر نگرش نسبت به کارکرد منزلت اجتماعی دارند. کارکرد مهریه به عنوان بیمه اجتماعی نشان می‏دهد که تنها دو متغیر نگرش به مقدار مهریه مطلوب و وضعیت تاهل بر این نگرش موثر است. عوامل اجتماعی نگرش به مقدار مهریه مطلوب، میزان دینداری و کاربرد رسانه ها به ترتیب قوی‏ترین تأثیر معنادار را بر نگرش‏ نسبت به کارکرد ارزش نمادین مهریه دارند. ضرایب تعدیل شده و تعدیل نشده متغیر نگرش نسبت به کارکرد مقایسه اجتماعی و کارکرد تقابلی نیز نشان می‏دهد که متغیرهای میزان دینداری و نگرش نسبت به مهریه مطلوب بیشترین تاثیر را بر این نگرش-ها می‏گذارند. تحقیقات دیگری ضروری است تا با تمرکز بر تحولات رفتاری خانواده، تأثیر عملی و واقعی میزان مهریه را بر احتمال از هم گسیختگی پیوند ازدواج بررسی نمایند. کلید واژه‏ها: مهریه، نگرش‏ها، ازدواج، خانواده، همسرگزینی ، شهر یزد.